فیلم چهار دختر به کارگردانی کوثر بن هنیه، اثری تأثیرگذار بوده که در میان فیلم مستند و روایت داستانی در نوسان است. این فیلم، داستان الفه حمراونی، زنی از شهر سوسه تونس، و چهار دخترش را به تصویر می‌کشد. دو نفر از دختران الفه، غفران و رحمه، به سنین ۱۵ و ۱۶ سالگی نرسیده بودند که به دام داعش افتادند و به عنوان همسران مجاهدین به لیبی گریختند. این مستند در جشنواره فیلم کن مورد توجه قرار گرفت و در اسکار نیز نامزد بهترین مستند شد.
ماجرای الفه و دخترانش
فیلم در سال ۲۰۱۵ آغاز می‌شود؛ زمانی که الفه، زنی زخم‌خورده از ازدواج و روابط آشفته، در مواجهه با فروپاشی زندگی‌اش قرار دارد. او که از مردان زندگی‌اش صدمات زیادی دیده، به تنهایی چهار دخترش را بزرگ کرده است. دو دختر او در نوجوانی به داعش پیوستند و همین اتفاق تراژدی بزرگی را برای این خانواده رقم زد. داستان فیلم، به روش خلاقانه‌ای روایت می‌شود و نه تنها زندگی الفه را واکاوی می‌کند؛ بلکه به بررسی عمیق‌تری از پدیده رادیکالیسم دینی و تأثیرات اجتماعی آن می‌پردازد.
بهار عربی در تونس
بهار عربی در تونس در دسامبر ۲۰۱۰ آغاز شد، زمانی که محمد بوعزیزی، یک دست‌فروش جوان، در اعتراض به بیکاری و فساد حکومتی خودسوزی کرد. این حرکت جرقه‌ای شد برای اعتراضات گسترده مردمی که به سقوط رژیم ۲۳ ساله زین‌العابدین بن علی در ژانویه ۲۰۱۱ انجامید.
تونس، به عنوان نخستین کشور در موج بهار عربی، توانست با برگزاری انتخابات دموکراتیک و تدوین قانون اساسی جدید، به دموکراسی گذر کند. اما با وجود این دستاوردها، ضعف نهادهای حکومتی و فضای جدید سیاسی پس از انقلاب، فرصتی را برای گروه‌های افراط‌گرای مذهبی فراهم کرد. از جمله داعش و القاعده، که با بهره‌گیری از شرایط ناپایدار و نارضایتی‌های اجتماعی، پایشان به این کشور باز شد و تلاش کردند تا با ترویج ایدئولوژی افراطی، جوانان تونسی را به سوی خود جذب کنند.
شیوه روایت فیلم چهار دختر
چهار دختر با تلفیق میان مستند و داستان‌پردازی، روایت پیچیده‌ای از زندگی الفه و دخترانش ارائه می‌دهد. کارگردان با استفاده از بازیگرانی چون هند صبری برای نقش الفه و نور قروی و اشراق مطر برای نقش دو دختر گمشده، فیلم را به نوعی آینه‌ای بین واقعیت و خیال تبدیل می‌کند. لحظاتی که الفه واقعی قادر به بازگویی خاطرات دردناک نیست؛ هند صبری به جای او سخن می‌گوید و بدین ترتیب تماشاگر به لایه‌های عمیق‌تر زندگی این خانواده دست می‌یابد.
این تکنیک نه تنها باعث افزایش جنبه‌های دراماتیک فیلم می‌شود؛ بلکه مرز بین حقیقت و تخیل را به شکلی هوشمندانه محو می‌کند. بن هنیه از این تلفیق برای ایجاد روایت سینمایی نوآورانه‌ای بهره می‌برد که هم مخاطب را درگیر می‌کند و هم پرسش‌هایی بنیادین درباره زندگی، خانواده و اثرات مخرب افراط‌گرایی مطرح می‌کند.
نقد اجتماع و پدرسالاری
فیلم چهار دختر فراتر از یک داستان خانوادگی است. بن هنیه با استفاده از شخصیت الفه، به مسائل سیاسی و اجتماعی تونس، به‌ویژه فشارهای نظام پدرسالار و اثرات آن بر زندگی زنان، می‌پردازد. الفه نه تنها قربانی شرایط جامعه است؛ بلکه خود نیز در بازتولید همان تربیت و محدودیت‌هایی که علیه آن مبارزه کرده، نقش دارد. او در تلاش برای محافظت از دخترانش، ناخواسته آنان را از آزادی و رشد طبیعی‌شان محروم می‌کند.
فیلم این پرسش را مطرح می‌کند که آیا دختران الفه توسط مادرشان بلعیده شدند یا توسط گرگ‌های افراط‌گرای مذهبی؟ در این میان، فیلم به تحلیل نیروهای اجتماعی و دینی که به افراط‌گرایی در تونس و منطقه خاورمیانه دامن زده‌اند، می‌پردازد.
قدرت بازیگری و تأثیرات روایی در چهار دختر
یکی از نقاط قوت فیلم، توانایی بازیگران در تجسم شخصیت‌هایی است که به شدت پیچیده و چندلایه هستند. مجد مستوره، که تمام نقش‌های مردانه فیلم را ایفا می‌کند، به نوعی نماد تمامی مردانی است که در زندگی الفه حضور داشته‌اند و به او آسیب زده‌اند. این انتخاب روایی، به شکل هنرمندانه‌ای احساس قربانی شدن الفه توسط مردان را تقویت می‌کند و فیلم را از یک داستان ساده خانوادگی به یک اثر عمیق اجتماعی-سیاسی تبدیل می‌کند.
در یکی از صحنه‌های تأثیرگذار فیلم، مستوره از ادامه بازی خودداری می‌کند؛ زیرا افشای برخی از اسرار خانوادگی توسط دختران الفه او را ناراحت می‌کند. این لحظه نشان می‌دهد که مرز بین واقعیت و تخیل در فیلم کجاست و تا چه اندازه بازیگری می‌تواند واقعیت را به تصویر بکشد یا تغییر دهد.
درنهایت
چهار دختر تنها یک مستند درباره خانواده‌ای آسیب‌دیده نیست. این فیلم، تجربه‌ای سینمایی است که با مرزهای سنتی ژانرها بازی می‌کند و مخاطب را به سفری احساسی و فکری می‌برد. بن هنیه با استفاده از ترکیب مستند و داستانی، نه تنها داستان الفه و دخترانش را روایت می‌کند، بلکه تماشاگر را وادار می‌کند تا به موضوعات عمیق‌تری مانند رادیکالیسم، تأثیرات تربیت و نقش زنان در جامعه فکر کند. این فیلم، اثری عاطفی و تکان‌دهنده است که همزمان از جنبه‌های دراماتیک بهره می‌برد و پر از عشق، امید و طنزی سرسختانه است.
